cara hidup banyak mempengaruhi perkembangan kanak-kanak.kanak-kanak yang berkembang dalam keadaan tertekan:
1) kematian ibubapa
2)penceraian ibubapa
3) kanak-kanak yang didera
4)kanak-kanak dibuang
5)ibubapa tidak siuman
6)remaja yang berkeluarga
7)kanak-kanak yang berkerja

kesan kepada kanak-kanak akibat kematian ibubapa
*dyregrow 1991-kesan psikologi
1.perubahan tingkah laku agresif ataupun merosot
2.pengasingan sosial
3.berfantasi
3.perubahan personaliti
4.bimbang, cemas, sedih
5.perasaan rindu
6.membesar dan menjadi matang
7.kesan sosial
8.kesan pencapaian akedemik

kesan akibat penceraian
1.kesan emosi
-kesedihaan
-putus asa tentang masa hadapan
-rasa bersalah(punca penceraian)
2.kesan sosial
-masalah penyelesaian masalah
-tingkah laku keagresifan,lari dari rumah
-hilang sabar
3.kesan pencapaian dan persekolahan
-pencapaian yg rendah
-mengalami masalah tumpuan dan kesukaran untuk menguasai pembelajaran

kanak-kanak terbuang
-anak luar nikah
-kemiskinan
-ibubapa muda
-anak cacat

kanak-kanak didera
-deraan fizikal
-deraan emosi
-deraan sosial

kesan pembesaran kanak-kanak dibuang dan di dera
1.timbul tingkah keagresifan dan ketakutan
2.mudah terkejut
-apabila berlakunya kekasaran kank-kanak akan menutup mata
3.tidak ceria dan riang
4.x boleh tidur dan sering mengigau
5.berani dan x takut
6.nakal dan keras hati
7.timbul sikap curiga terhadap org dewasa
8.sukar didekati
9.gangguan emosi
10.cubaan membunuh diri
11.mendera anaknya juga suatu hari nanti.

ibubapa yang tidak siuman
-gila semula jadi
-keturunan
-tekana hidup yg dialami
-kesan kpda pembesaran
1.sering tertekan
2.cemas
3.hidup dalam ketakutan
4.keliru dan sentitif
5.perasaan malu terhdap teman-teman
6.lebih berfikiran matang
7.terganggu emosi dan kecewa

kanak-kanak yg dipaksa berkerja
-akibat kemiskinan
-ibubapa x bertanggungjawab
-kesan kepada pembesaran
1.hilang minat belajar
2.terpengaruh oleh rakan-rakan
3.tidak mampu melengkapkan diri dgn ilmu pengetahuan, sosial yg normal
4.rendah diri dan malu

pelbagai keadaan yang memberi tekanan terhadap kepda pembesaran kanak-kanak yang akan meberikan kesan secara positif ataupun negatif.

Lisan adalah pertuturan atau percakapan,iaitu kegiatan melahirkan bahasa secara verbal melalui suara atau sebutan. Apabila seseorang bertutur, ia bukan hanya melibatkan kemahiran bertutur sahaja tetapi juga melibatkan kemahiran mendengar. Kemahiran mendengar boleh mempengaruhi kemahiran bertutur dan begitu juga sebaliknya.kemahiran bertutur yang baik pula bukan bermakna kita meniru cara atau gaya percakapan orang lain tetapi diperoleh daripada aktiviti mendengar yang baik.justeru,untuk menguasai kemahiran lisan tersebut,kanak-kanak perlu dilatih unutk menggunakannya secara cekap dan kerap dan mengajarkanya secara terancang.Ini bermakna kemahiran lisan merangkumi dua kemahiran penting iaitu mendengar dan bertutur. Bagi menguasai kemahiran lisan dengan baik, seseorang itu perlu menguasai kedua-dua kemahiran ini.

 Bagi kanak-kanak,kemahiran mendengar dan bertutur ini perlu dikuasai terlebih dahulu sebelum mereka menguasai bahasa yang lain.Jika mereka boleh menguasai kedua-dua kemahiran ini dengan baik,mereka juga berpotensi untuk menguasai kemahiran-kemahiran lain dengan baik juga. Menurut Kamarudin Hj. Husin, apabila diteliti perkembangan bahasa kanak-kanak, ianya bermula daripada proses mendengar terlebih dahulu dan diikuti dengan meniru atau mengajuk bunyi-bunyi yang didengar dan seterusnya bercakap. Lambang-lambang tulisan hanya diperkenalkan apabila kanak-kanak sudah biasa dengan bahasa dan boleh bertutur dengan baik.Ini bermaksud kemahiran mendengar dan bertutur atau secara ringkasnya kemahiran lisan merupakan titik tolak kepada perkembangan kemahiran –kemahiran lain bagi kanak-kanak.

 Kemahiran mendengar merupakan salah satu daripada aktiviti yang penting yang dilakukan di peringkat kanak-kanak dan dewasa.Mendengar merupakan salah satu daripada komponen berbahasa.mendengar merupakan langkah pertama dalam mempelajari kemahiran berkomunikasi. Barker (1971) telah menjalankan satu kajian terhadap kemahiran pendengaran. Hasil daripada kajian itu, beliau merumuskan, dalam keadaan manusia itu sedar, 45% digunakan untuk mendengar, 30% bercakap, 16% membaca dan 9% menulis. Ini menunjukkan proses pendengaran berperanan penting dalam komunikasi. Burley-Alen (1982) dalam kajiannya mendapati peratus mendengar bertambah sehingga 60% bagi kehidupan pelajar sekolah menengah.

 Guru-guru menyatakan proses mendengar merupakan proses paling utama dalam proses pengajaran dan pembelajaran.kebanyakan kita berpendapat bahawa kemahiran mendengar hadir secara semulajadi mengikut fitrah seperti mendengar arahan atau mendengar komunikasi antara dua pihak lain.Sebenarnya mendengar merupakan satu kemahiran yang perlu dipupuk dalam diri kanak-kanak agar mereka dapat menjadi pendengar yang baik.mendengar sebenarnya melibatkan tiga proses iaitu mendengar deretan bunyi bahasa, memahami deretan bunyi bahasa, menilai bunyi bahasa tersebut dan bertindak terhadap bunti bahasa itu. Kajian menunjukkan kanak-kanak permpuan lebih cepat belajar berbanding kanak-kanak lelaki.dalam usia 7-9 tahun,gangguan pada pendengaran kanak-kanak lelaki mungkin terganggu akibat faktor jantina ini. 

Kemahiran bertutur merupakan kemahiran universal yang perlu dikuasai oleh semua orang.kemahiran ini amat berkait rapat dengan kemahiran mendengar.Kemahiran bertutur merujuk kepada keupayaan pelajar menyampaikan maklumat, pendapat, perasaan, serta idea yang kritis dan kreatif secara lisan dengan sebutan dan intonasi yang betul secara sopan.Definisi umum mengenai bertutur ialah kegiatan melafazkan bunyi-bunyi yang dilahirkan daripada alat-alat artikulasi manusia. Penekanan diberikan pada keyakinan pelajar untuk bertutur serta penggunaan pengucapan yang menggunakan tatabahasa yang sesuai.Dalam kajian Barker(1971) mendapati bahawa kemahiran bertutur digunakan sebanyak 30% daripada keseluruhan kemahiran ketika manusia sedar.

 Hal ini kerana secara fitrahnya tidak hanya mendengar atau bertutur semata-mata,sebaliknya mereka boleh melakukan aktiviti mendengar dan bertutur pada masa yang sama.dengan kata lain,kita boleh menuturkan ujaran dan dalam masa yang sama menginterprestasikan dan memahami bunyi ujaran orang lain yang kita dengar.Dalam bertutur,manusia mempunyai beberapa tujuan iaitu bertutur dengan tujuan memaklumkan, bertutur untuk tujuan mempengaruhi, bertutur untuk tujuan keseronokan, bertutur untuk tujuan menyelesaikan masalah dan bertutur untuk tujuan menzahirkan emosi dan idea. Walaubagaimanapun, tujuan pertuturan ini akan terhalang akibat faktor-faktor yang mempengaruhi pertuturan. Faktor ini berperanan dalam mempengaruhi pertuturan seorang kanak-kanak.hal ini kerana merujuk kajian kanak-kanak perempuan mempunyai potensi untuk berutur lebih awal daripada kanak-kanak lelaki.

 Tidak dinafikan lagi bahawa personaliti sesorang individu adalah berbeza. Personaliti seseorang itu dapat dibayangkan oleh kencenderungannya sendiri untuk bertingkah laku mengikut cara yang tertentu ( Kamarudin Hj.Husin 1996 ). Personaliti dari segi percakapan kanak-kanak adalah berbeza mengikut jantina. Perbezaan dari segi bercakap ataupun bertutur mengikut jantina sangat ketara dan boleh dilihat secara mata kasar. Menurut Carl Jung personaliti terbahagi kepada dua iaitu ekstrovert dan introvert. Ciri-ciri personaliti ekstrovert adalah seorang yang pering, suka berkawan, patah bercakap, peramah, mudah menyesuaikan diri, bersifat kembara, meminati aktiviti lasak dan tahan lasak. Manakala ciri-ciri kanak-kanak introvert lebih kepada pendiam, kurang bersosial, lebih berbakat dalam aktiviti penulisan, sentitive dan berhati-hati apabila membuat tindakan.

 Seterusnya personaliti individu berbeza bukan sahaja gaya belajar, gaya berfikir, gaya bertingkah laku, dan gaya berkerja seseorang individu. Malahan dari segi gaya bercakap seseorang individu yang membezakan personaliti kanak-kanak lelaki dan perempuan. Gaya bercakap merupakan pencapaian kematangan dalam hubungan sosial dan sebagai proses belajar untuk menyesuaikan diri terhadap norma-norma kelompok, moral dan tradisi. Pada awal manusia dilahirkan belum bersifat gaya bercakap bermaksud belum memiliki kemampuan dalam berinteraksi dengan orang lain. Kemampuan bertutur kanak-kanak diperoleh dari berbagai kesempatan dan pengalaman bergaul dengan orang-orang persekitarannya. Kebutuhan berinteraksi dengan orang lain telah bermula usia enam bulan, disaat itu bayi telah mampu mengenal manusia lain, terutama ibu dan anggota keluarganya. Anak mulai mampu membezakan senyum dan perilaku sosial lain, seperti marah dan kasih sayang. Menurut Sunarto dan Hartono (1999) menyatakan bahwa hubungan sosial merupakan hubungan antara manusia yang saling membutuhkan mulai dari tingkat sederhana dan terbatas, yang didasari oleh kebutuhan yang sederhana. Semakin dewasa dan bertambah umur, kebutuhan manusia menjadi kompleks dan dengan demikian tingkat hubungan sosial juga berkembang amat kompleks. 

Seterusnya, kanak-kanak lelaki lebih kepada berpersonaliti ekstrovert manakala kanak-kanak perempuan lebih kepada bercirikan introvert. Oleh hal yang demikian dari segi sosial iaitu gaya bercakap kanak-kanak perempuan dan lelaki sangat berbeza. Kanak-kanak lelaki tidak suka bercakap dan jarang bercakap. Manakala kanak-kanak perempuan pula lebih kepada suka bercakap dan mempunyai kekuatan dari segi pertuturan untuk memutar belikan fakta.Selain itu, dari segi perkembangan intelek, tiada perbezaan antara kanak-kanak lelaki dengan perempuan berdasarkan ujian IQ yang dilakukan. Bagaimanapun, dari segi kemahiran berbahasa, kanak-kanak perempuan lebih cepat dalam beberapa aspek bahasa pada peringkat awal. Sebahagian besar kanak-kanak perempuan boleh bertutur lebih awal berbanding kanak-kanak lelaki, dan hampir semua mereka boleh menggabungkan perkataan untuk membentuk ayat lebih panjang. Namun kanak-kanak lelaki tidak mampu untuk membentuk dan mengabungkan ayat kerana kanak-kanak lelaki berbahasa dengan cara yang ringkas dan berfokus sahaja.

Kemahiran ini bukan saja berlaku pada peringkat awal mereka boleh bertutur, malah juga pada peringkat seterusnya dalam kehidupan mereka. Kanak-kanak perempuan boleh membaca dan menulis lebih awal berbanding kanak-kanak lelaki. Disamping itu juga, tatabahasa dan ejaan mereka juga lebih baik daripada kanak-kanak lelaki. Pada peringkat remaja, kanak-kanak perempuan lebih baik dari segi artikulasi dan sebutan serta tidak begitu menghadapi masalah membaca. Mereka juga lebih baik dari segi taakulan berbahasa dan kurang mengalami gangguan bahasa berbanding kanak-kanak lelaki. Dari kecil hingga remaja, kanak-kanak perempuan lebih baik dalam aritmetik, tetapi selepas peringkat remaja, kanak-kanak lelaki memperoleh markah lebih baik dalam tugas yang memerlukan taakulan aritmetik. Kanak-kanak lelaki lebih baik dalam visualisasi ruang tidak kira pada peringkat umur mereka.

 Seterusnya, kanak-kanak lelaki bercakap dengan suara yang kedengaran dan lantang. Kebanyakkannya kanak-kanak lelaki lebih tidak berasa malu untuk bercakap manakala kanak-kanak perempuan pula menpunyai suara yang manja dan tidak lantang. Kebanyakkannya kanak-kanak perempuan akan berasa malu untuk mengeluarkan suaranya. Fitrahnya kanak-kanak perempuan seorang yang pendiam dan tidak suka bersosial berbanding dengan kanak-kanak lelaki yang kuat bermain dan aktif, Kanak-kanak perempuan apabila bergaul dengan sesama jantina lebih kepada banyak bercakap dan masa perbualan juga mengambil masa yang banyak kerana dalam satu perbualan itu akan menrangkumi pelbagai cerita.Contohnya, berbual mengenai alat mainan disambung lagi cerita lain yang saling berkaitan dengannya. Dalam satu perbualan tersebut menpunyai pelbagai cerita. Berbanding dengan kanak-kanak lelaki apabila bergaul dengan sesama jantina. Mereka akan fokus bercerita kepada satu topik sahaja. Contohnya alat permainan seperti kereta kawalan. Sepanjang perbualan tersebut fokus kepada cerita alat mainan dan tidak akan mencampunr adukan dengan topik yang baru.

 Namun demikian apabila bergaul dengan berlainan jantina dan kanak-kanak lelaki masuk ke perbualan kanak-kanak tersebut, selalunya kanak-kanak perempuan lebih banyak bercakap berbanding dengan kanak-kanak lelaki. Tidak dinafikan bahawa kanak-kanak lelaki tersebut tidak aktif untuk bercerita dan akan merasa bosan serta mengambil keputusan untuk tidak meneruskan perbualan itu. Namun demikian bertentangan dengan kanak-kanak perempuan yang masuk ke perbualan kanak-kanak lelaki, kanak-kanak mampu mengikut rentak perbualan kanak-kanak lelaki tersebut. Malah tidak akan berasa bosan dan tidak mengambil keputusan untuk keluar dari perbualan tersebut. Oleh sebab itu, personaliti individu dari segi bercakap sangat berbeza pada setiap individu kerana setiap kanak-kanak mempunyai caranya tersendiri, kelemahan dan kelebihan tersendiri. Apatahlagi jika dibandingkan mengikut jantina, jurang perbezaan dari segi percakapan mengikut jantina sangat ketara.Namun demikian, baik kanak-kanak perempuan ataupun baik kanak-kanak lelaki mempunyai kelemahan dan kelebihan dari segi percakapan yang tertentu.

~1 yohanes 3:15 ~Tuhan memerintah supaya semua pengikutnya saling mengampuni, saling mendorong, dan saling mengasihi.Kagangkala kebencian terhadap seseorang akan menguasai kita oleh kerana sikap dan tindakan seseorang kepada kita.Samaada tindakan seseorang itu menyebabkan luka-luka dalam batin kita.Akibatnya kebencian akan memenjarakan emosi dan fikiran kita.

~Kebencian akan menjadi racun dalam emosi dan fikiran yang menyebabkan perkara berikut:
 i. Sikap permusuhan~ sikap ini akan menjuruskan kepada keinginan untuk menjatuhkan orang lain.
 ii. Gelisah tetntang sesuatu perkara~hidup kita tidak akan tenteram dan tubuh badan mudah diserang penyakit.
iii. Diikat dengan perasaan rasa bersalah
 iv. Tidak merasa bebas dan damai semasa beibadat kepada Tuhan.

~Terdapat 3 keadaan orang yang membenci
 i. 1 yohanes 2:9-orang yg membenci saudaranya masih hidup dalam kegelapan.
 ii. 1 yohanes 3:14-org yg m’punyai sikap benci masih dikuasi kematian.
iii. 1 yohanes 3:15-org yg m’benci adalah seorg pembunuh/tidak akan memiliki hidup sejati.

~matius 5:23-24 ~Oleh itu, kita haruslah mengampuni kerana Allah memerintahkanya.Mengampuni bukan satu pilihan tetapi satu kemestian utk dilakukan.

~kenpa kita perlu mengampuni:
 1. Kita mengampuni kerana Allah telah mengampuni kita.
~kita mengampuni kesalahan orang lain terhadap kita kerana Tuhan telah terlebih dahulu mengampuni kita dari dosa, dengan cara mati di atas kayu salib.Dosa manusia telah dipaku di salib.
~erti pengampunan yg kita terima dari Tuhan.
         i. Markus 2:5~segala sesuatu tidak diperhitungkan lagi.Dosa masa lampau telah diampuni.Apabila Allah mengampuni kita, semua dosa kita x di ambil kira lagi.
        ii. Yohanes 8:10~bebas drpda penghukuman n x dihukum.
        iii. Lukas 15:20~dterima sebagi anak. iv. Dibebaskan dari kuasa dosa.Manusia mpunyai idea n keinginan utk berbuat dosa tetapi kita sanggup utk mengatakan tidak.
       v. Efesus 4:21-24~ menjadi manusia baru,sifat kita akan berubah dari melakukan kejahatan kpda kelakuan yang mgembirakan Tuhan.

 2. Mengampuni demi kebaikan diri sendiri

i. Matius 6:12~megalami kesembuhan dari luka-luka batin
 ~mengampuni demi kesejahteraan emosi, mental dan rohani anda.
ii. Matius 6:14-15~menyelamatkan jiwa ~Tuhan juga mengampuni
iii. Matius 5:23-24~persembahan spt ibadat, doa, pujian-penyembahan, persembahan wang kita diterima oleh Tuhan.

Kesimpulan
 ~ akuilah sekiranya ada rasa benci ~berdamai dengan orang yg myakiti anda(matius 9:50/matius 5:24-25) ~berhenti mengasihani diri sendiri.Lepaskan diri drpda perasan yg mnegapi-apikan rasa benci dalam diri. ~ampuni diri anda sendiri apabila kita sudah melakukan kesilapan.Jadikan pglaman masa lalu sebagi batu loncatan utk hdp dgn baik.( Tuhan x memandang masa lalu kita)

 Haleluyah!Tuhan memberkati.Amen!

Selain daripada pusat pendidikan Taman Didikan Kanak-Kanak Swasta iaitu Kindergarten terdapat beberapa lagi jenis pusat pendidikan yang ditubuhkan di Malaysia.Antaranya adalah Tabika Kemas, Tabika Perpaduan Negara, Taski iaitu Taman Asuhan Kanak-Kanak Islam,Prasekolah Kementerian Pelajaran (ANNEX/KPM),Permata Negara dan Tadika Swasta.Pusat Pendidikan ini mempunyai pelbagai perbezaanya yang tersendiri.Malahan mempunyai fungsi yang berlainan diantara satu sama lain akibat perubahan sosial di kalangan masyarakat terutama dipengaruhi oleh sistem politik, ekonomi dan sosial. Pusat pendidikan Tadika haruslah berdaftar dengan Jabatan Pelajaran Negeri(JPN) iaitu di bawah Unit Pendidikan Swasta.Oleh hal yang demikian segala perkara yang berkaitan dengan tadika swasta harusalah merujuk kepada JPN.Kewujudan Tadika swasta sememangnya banyak memberi sumbangan positif dalam dunia pendidikan awal kanak-kanak karena tadika yang ada sekarang ini masih belum dapat menampung keperluan kanak-kanak.Seterusnya sistem pendidkannya terancang dan Guru boleh menngunakan buku-buku yang berlainan kerana ianya sudah diiktraf dan perancangan pembelajaran juga tidak terbatas dan bergantung kepada sumber diberi oleh kerajaan sahaja.Sistem pembelajaranya lebih menarik. Sebaliknya Tadika perpaduan adalah dibawah pemantauan Jabatan Perpaduan Negara.Pusat pendidikan prasekolah ini disediakan bagi kanak-kanak daripada berbilang kaum dan bangsa yang berumur lima hingga enam tahun.Sejak penubuhnya pada tahun 1976,Tadika Perpaduan telah mendapat sambutan yang mengalakkan.Tadika Perpaduan diwujudkan di taman-taman perumahan, kawasan perumahan pangsa, kawasan kampung dan pinggir bandar.Penubuhan Tadika Perpaduan tidak perlu didaftarkan dengan Jabatan Pelajaran Negeri Mengikut Akta Pelajaran 1961 kerana dikecualikan melalui warta kerajaan.Selain itu, suasana pembelajaranya mencabar bagi kanak-kanak kerana kanak-kanak mempunyai perubahan sosial disebabkan oleh pelajar pelbagai kaum.Ini sangat memnguntungkan kepada anak-anak yang memilih Pusat Pendidikan ini kerana mereka dapat mengenai kaum serta ras setiap kanak-kanak. Seterusnya Taska adalah singkatan daripada Taman Asuhan Kanak-Kanak.Taska menerima masuk empat orang atau lebih kanak-kanak dibawah umur empat tahun, lebih dari satu isi rumah di jaga dengan upah.Permohonan Taska perlu dirujuk kepada Jabatan Kebajikan Masyarakat Daerah (JKMD).Sekiranya ibu bapa anak-anak berkerja, mereka boleh menghantar anaknya ke tempat asuhan kerana pusat asuhan ini menerima kanak-kanak yang masih kecil tertakluk kepada peraturan yang telah ditetapkan oleh pusat pendidikan.Ia dapat membantu ibu bapa untuk menjaga anak-anaknya semasa mereka berkerja dan ibu bapa boleh lah mengambil anak-anak mereka setelah habis berkerja.Taman Asuhan juga mempunyai perancangan aktiviti yang menarik dan terancang untuk kanak-kanak bagi membina keperibadian mereka. Selain itu, Taski ialah singkatan daripada Taman Asuhan Kanak-Kanak Islam dan perkhidmatannya dikhaskan bagi kanak-kanak yang beragama islam sahaja.Konsep Taski dan Taska adalah sama melainkan Taski merupakan perkhidmatan bagi kanak-kanak yang beragama Islam sahaja kerana suasana jadualnya lebih kepada asas-asas dan cara hidup islam yang baik.Disamping itu juga menanamkan dan menumbuhkan perasaan cinta dan kerinduan kanak-kanak didik terhadap Al Qur’an.Ia lebih kepada pembentukan akhlak mulia kanak-kanak dari segi islamiah. Seterusnya, Tabika kemas merupakan tabika yang mendapat perhatian dari ibubapa.Kemas merupakan sebuah tabika kerajaan dan hanya memerlukan pembayaran yuran yang sedikit sahaja.Sistem Kurikulum juga lebih teratur kerana tabika ini berantai dan mempunyai objektif, visi dan misi yang tetap dan sama dengan tabika kemas di seluruh malaysia.Selain itu,Prasekolah kementerian pelajar merupakan tabika yang berhampiran dengan sekolah jenis kebangsaan.Bangunan prasekolah juga disediakan oleh kementerian pelajaran dan dibawa pengawasan kementerian pelajaran. Manakala pendidikan permata pula merupakan pusat didikan bagi kanak-kanak yang berumur dalam lingkungan empat tahun ke bawa.Permata ditubuhkan khas oleh Yang Berbahagia Datin Paduka Seri Rosmah Mansor.Ia bertujuan untuk menjaga proses perkembangan kanak-kanak kerana pada tahap umur ini memerlukan perhatian sepenuhnya sebagai latihan nasional yang bersepadu untuk melahirkan modal insan.Selain itu, tabika swasta pula mempunyai persamaan dengan pusat pendidikan kindergarten dari segi cara penubuhan berdaftar.Namun dari segi objektif, visi, misi dan sistem kurikulum yang berbeza-beza.